Autor: Rodzime Konie

Rezultaty

W wyniku realizacji operacji zgodnie z celem głównym wzmocniono ochronę zasobów genetycznych zagrożonych populacji polskich szlachetnych ras koni poprzez uzyskanie następujących wskaźników innowacji

Innowacyjny produkt – rodzime ogiery

Produktem operacji są uzyskane, na bazie obecnie dostępnej w Polsce populacji koni szlachetnych półkrwi, ogiery rasy wielkopolskiej i małopolskiej przeznaczone do realizacji założeń programów ochrony tych ras. Od masowej populacji koni rasy wielkopolskiej i małopolskiej, uzyskane ogiery obydwu ras wyróżnia spełnienie specyficznych dla danej rodzimej rasy wymogów: rodowodowych, eksterierowych, biometrycznych i użytkowych, określonych warunkami programów ochrony. Uzyskany produkt – rodzime ogiery są wykorzystywane do odnowienia i zachowania pierwotnej, konserwatywnej puli genowej rodzimych koni będących założycielami i kontynuatorami ras koni reprezentujących polską myśl hodowlaną. Obecna populacja koni szlachetnych półkrwi jest w większości przekrzyżowana obcymi, zagranicznymi rasami, co w dalszej konsekwencji, bez podjęcia stanowczych działań, doprowadzi do całkowitej utraty rodzimych zasobów genetycznych polskich ras koni. Obecnie szczególnie dotyczy to zagrożonych ras koni wielkopolskich i małopolskich.

W ramach projektu pozyskano – odchowano i wytrenowano 25 (7 wielkopolskich i 18 małopolskich) licencjonowanych ogierów rasy wielkopolskiej i małopolskiej spełniających warunki Programu Ochrony Zasobów Genetycznych (POZG). Z uwagi na to, że przekazane na punkty kopulacyjne ogiery mogą mieć liczne potomstwo skala oddziaływania przedsięwzięcia może być bardzo duża. Liczbę dotychczas pokrytych klaczy i liczbę urodzonego potomstwa po ogierach uzyskanych w ramach projektu zawiera Tabela 2.

Załączniki zawierające dane o uzyskanych w ramach projektu ogierach hodowlanych:

Innowacyjna technologia – metoda, sposób uzyskania produktu

Uzyskanie określonego w operacji produktu – ogierów rodzimych ras wielkopolskiej i małopolskiej realizowano za pomocą opracowanych i poddanych walidacji w trzech powtórzeniach nowych metod przygotowania (odchowu, selekcji i treningu) oraz przeprowadzenia oceny wartości użytkowej.

Opracowanie nowych metod oparto na analizie: etologicznej oceny zachowań indywidualnych i społecznych ogierów, laboratoryjnej fizjologicznych i biochemicznych parametrów zdrowotnych i wydolnościowych, biometrycznej rozwoju organizmu ze szczególnym uwzględnieniem aparatu ruchu oraz analizie cech genetycznych. W ramach projektu przeprowadzono porównanie dotychczasowych metod odchowu i treningu z nowymi metodami wprowadzonymi w ramach tego projektu. Nowe metody odchowu, selekcji i treningu oparto na wykorzystaniu instynktów stadnych, treningu w grupach oraz żywieniu pastwiskowym oraz nieprzetworzonymi produktami roślinnymi. Dodatkową innowacyjnością było zastosowanie opracowanych nowych metod już od wieku około 1,5 -2 roku życia ogiera. Pozyskać produkt, jakim są ogiery, pozwolą również wypracowane w ramach projektu znowelizowane zasady uznawania ogierów, wprowadzone w Programach hodowlanych koni ras wielkopolskiej i małopolskiej, zatwierdzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w marcu 2023 r., zawierające zmienione regulaminy prób dzielności ogierów po zaprzęgowym treningu stacjonarnym, zawierające złagodzone normy czasowe, określone minimalne progi punktowe umożliwiające wpis do księgi stadnej po wyżej wymienionej próbie, zmieniony system liczenia wyników końcowych, a także zmiany w zasadach kwalifikacji ogierów do hodowli i treningu wierzchowego oraz próby dzielności.

Innowacyjna metoda organizacji – utworzenie i wdrożenie nowego system umożliwiającego w pełni wykorzystanie opracowanych w ramach operacji nowych metod (technologii) w celu uzyskania określonego produktu – ogierów

W celu pełnego wykorzystania opracowanych nowych metod do uzyskania rodzimych ogierów wielkopolskich i małopolskich, w ramach operacji opracowano i wdrożono zasady funkcjonowania nowej metody organizacji. Służyła ona do utworzenia pierwszej w Polsce jednostki w warunkach stacjonarnych - wychowalni ogierów, której celem było połączenie w jednym miejscu wszystkich etapów: odchowu, treningu, selekcji i przeprowadzenia próby dzielności dla ogierów. Zapewniło to wykonywanie poszczególnych elementów przygotowania i treningu ogierów przez uprawnione osoby, począwszy od indywidualnego odchowu ogierów, ich treningu oraz oceny. Dotychczas poszczególne elementy są przeprowadzane w różnych miejscach i niekoniecznie są wykonywane przez kompetentne osoby, począwszy od stopnia fachowej wiedzy indywidualnych hodowców, poprzez dostępne warunki indywidualnego odchowu ogierów i możliwości ich treningu oraz oceny.

Zorganizowanie i przeprowadzenie wszystkich czynności w jednym ośrodku, w ujednoliconych warunkach daje możliwość pełnego i kompleksowego wykorzystania opracowanych w ramach operacji metod oraz pozwala na zoptymalizowanie i lepsze wykorzystanie tego potencjału do osiągnięcia celu jakim jest uzyskanie pełnowartościowych ogierów ras rodzimych o wysokich walorach zdrowotnych, użytkowych i genetycznych.

Uzyskane korzyści

Podstawową korzyścią Projektu jest uzyskanie w hodowli ras rodzimych 25 ogierów (7 ogierów rasy wielkopolskiej i 18 rasy małopolskiej), które są wykorzystane do odtworzenia i zachowania pierwotnej puli genowej koni wielkopolskich i małopolskich.

Obecna populacja tych koni jest w większości przekrzyżowana zagranicznymi rasami, co w dalszej konsekwencji doprowadzi do całkowitej utraty rodzimych zasobów genetycznych polskich ras. Uzyskanie ogierów rodzimych ras wielkopolskiej i małopolskiej było realizowane za pomocą nowoopracowanych metod przygotowania (odchowu, selekcji i treningu) oraz przeprowadzenia oceny wartości użytkowej. Dodatkową korzyścią było zastosowanie opracowanych metod już od wieku około 1,5 roku życia ogiera. W celu pełnego wykorzystania nowych metod do uzyskania rodzimych ogierów wielkopolskich i małopolskich, w ramach operacji zostały opracowane i wdrożone zasady funkcjonowania nowej metody organizacji. Jest ona przeznaczona dla utworzenia pierwszej w Polsce jednostki w warunkach stacjonarnych - wychowalni ogierów, której celem jest połączenie w jednym miejscu wszystkich etapów: odchowu, treningu, selekcji i przeprowadzenia próby dzielności dla ogierów. W wyniku realizacji operacji (w 3 powtórzeniach) udowodniono, że zorganizowanie i przeprowadzenie wszystkich czynności w jednym ośrodku, w ujednoliconych warunkach daje możliwość pełnego i kompleksowego wykorzystania opracowanych w ramach operacji metod oraz pozwala na osiągnięcie głównego celu jakim jest uzyskanie pełnowartościowych ogierów ras rodzimych o wysokich walorach zdrowotnych, użytkowych i genetycznych.

Znowelizowane zasady uznawania ogierów wprowadzone do Programów hodowlanych koni wielkopolskich i małopolskich, zatwierdzonych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w marcu 2023 r. pozwolą hodowcom i właścicielom młodych ogierów spełniających wymagania Programu ochrony zasobów genetycznych na łatwiejsze uznanie ich jako rozpłodników dopuszczonych do użycia w hodowli, a tym samym zwiększą liczbę ogierów do krycia klaczy rasy wielkopolskiej i małopolskiej, przyczyniając się do zwiększenia populacji koni tych ras, a tym samym do ochrony zasobów genetycznych populacji polskich szlachetnych ras koni zagrożonych wyginięciem.

Dodatkowym rezultatem jest stworzenie sieci współpracy między hodowcami w zakresie wymiany ogierów i możliwości poprawy pogłowia hodowlanego koni.

Nawiązane kontakty między hodowcami oraz pozyskana wiedza podczas realizacji Projektu dotycząca nowych metod odchowu i sposobu treningu ogierów zaowocowały już zgłoszeniami kolejnych młodych ogierów wielkopolskich i małopolskich na kwalifikacje oraz dopuszczeniem do polowych prób dzielności, co daje szanse na pozyskanie kolejnych reproduktorów w rasie wielkopolskiej i małopolskiej.

Wnioski z realizacji projektu

  1. W przypadku ras zagrożonych wyginięciem, głównie z powodu braku reproduktorów, należy zmienić kryteria selekcji, zwiększając udział cech odpowiedzialnych za zdrowie, umożliwiających obiektywną ocenę wytrzymałości na bardziej wymagające warunki oraz wykorzystanie paszy naturalnej; w odróżnieniu od stosowanych dziś powszechnie: suplementacji, wysokorozdrobnionych pasz, wysokiej temperatury – warunków, które nie występują w naturze i uniemożliwiają przeprowadzenie pełnej selekcji.
  2. Selekcja powinna być prowadzona wyłącznie w obrębie opisywanych ras, bez udziału innych ras. Obecnie są one oceniane z ogierami rasy śląskiej, która jest rasą dużo wcześniej dojrzewającą i o dużo mniejszym temperamencie. Należy wybierać najlepszy materiał w danej rasie i w danym roczniku.
  3. W przypadku poprawy sytuacji pogłowia ogierów, można zaostrzyć selekcję o dodatkowe cechy użytkowe.
  4. Należy zarekomendować, aby szczególnie państwowe jednostki hodowli koni czynnie włączyły się w proces organizowania ośrodków odchowu, selekcji i treningu ogierów chronionych ras na zasadzie zakupu lub odpłatnego użyczenia odsadków. Szczególną rolę powinny tu odegrać stadnina w Walewicach (konie małopolskie) i stadnina w Liskach (konie wielkopolskie).
  5. Należy zwrócić uwagę na problem dobrostanu koni otyłych, z insulino opornością. Nieustanne podwyższanie warunków utrzymania i żywienia ma niekorzystny wpływ na zdrowie fizyczne i psychikę konia.
  6. Należy zarekomendować rolę stada w utrzymywaniu koni. Stadność jest bardzo silną cechą. Utrzymywanie koni pojedynczo jest naruszeniem dobrostanu i jest słusznie zakazane w niektórych krajach np. Szwecja.
  7. Szczególnie w przypadku koni wielkopolskich, należy zadbać o wyłonienie wszystkich możliwych młodych ogierków z różnych linii rodowodowych. W wyniku realizacji projektu liczba ogierów wielkopolskich wzrosła blisko o 30%, ale to i tak za mało dla bezpiecznej genetycznie hodowli.

Załącznik: